تعریف ساده ی ناهمواری : پستی و بلندی های سطح کره ی زمین را ناهمواری می گویند .

بادید نقشه برداری تصور می کنیم که سطح زمین یکنواخت و صاف است . اما اگر  شیب یک معیار باشد منطقه ی صاف و هموار هم براستی سطحی صاف نیست .

سطح کره ی زمین ناهموار است حتی کف اقیانوس ها و دریاها هم ناهموار می باشد . ناهمواری ها را می توان به شکل زیرتقسیم کرد: 

 

 

1- کوه ها :

تعریف : کوه ها برجستگی های سطح کره ی زمین می باشد مانند رشته ی هیمالیا ، آند که از نظر ارتفاع با هم متفاوت می باشند . کوه ها یا به شکل کوه منفرد می باشند یا آتش فشانی هستند مانند سیاه کوه در شمال دریاچه نمک .

 

منشاء کوه ها :

الف) کوه هایی که بر اثر رسوبی که در کف اقیانوس ها رخ می دهند به وجود می آیند . مانند البرز ( منشاء کوهزایی )

ب) کوه هایی که بر اثر فعالیت های آذرین یا آتش فشانی بوجود آمده اند مانند سهند در آذربایجان

ج)کوه هایی که منشاء زمین زایی دارند . این کوه ها زمانی بوجود می آیند که گسل مرکب رخ داده و قسمتی از سطح زمین بالاتر از مناطق اطراف قرار می گیرد مانند کوه های جنگل سیاه در آلمان .

 

2- فلات ها :

تعریف :  به سرزمین مرتفع اما نسبتاً مسطح می گویند که بر زمین های اطراف خود مشرف است ، و می تواند روی آن کوه یا دره ای قرار گرفته باشد مانند فلات ایران .

فلات ها از نظر ارتفاع با یکدیگر متفاوت هستند .

منشاء فلات ها :

الف) کوه زایی ( در اثر فعالیت های چین خوردگی بوجود می آیند )

ب) آتش فشانی ( مانند هیمالیا که باعث به وجود آمدن فلات دکن شده است )

 

3- دشت :

تعریف : به سرزمین هموار که در بین چند کوه محصور شده است می گویند . مانند دشت لوت و دشت کویر که کوه های شرقی ایران و کوه های البرز و کوه های زاگرس آنها را دربر گرفته اند .

ارتفاع دشت ها یکسان نیست . مثلاً دشت لوت تقریباً  200  متر ارتفاع دارد ( نسبت به سطح دریا ) اما ماهی دشت نسبت به سطح دریا تقریباً  2200  متر بلندی دارد .

در مورد ارتفاع دشت ها سخنی گفته نمی شود و دشت از نظر وسعت ملاک ندارد .

توجه : گاهی کلمه ی دشت و جلگه را به جای یکدیگر به کار می برند که غلط است . جلگه می تواند روی دشت ایجاد شود

منشاء دشت ها :

دشت ها نتیجه ی فرسایش ارتفاعات اطراف آن ها هستند مانند دشت های مرکزی ایران .

 

 

4- جلگه :

تعریف : جلگه سرزمین هموار و کم شیب است که در دامنه ی کوه ها و ارتفاعات به وجود می آید .

منشاء :منشاءجلگه ها عامل فرسایشی است جلگه هابراثرفرسایش زمین توسط رودها ایجاد می شوندمانندگرگان ،گیلان ، انزلی

 بیابان در چه تقسیماتی قرار می گیرد؟

بیابان هم یک نوع دشت است که در اثر شرایط اقلیمی خاص به وجود می آید .

 

ناهمواری ها چگونه پدید آمده اند ؟

آن چه که به عنوان ناهمواری می بینیم نتیجه جنگ و جدال دو دسته عوامل است :

 1-  عواملی که ریشه در داخل زمین دارند .    ( عوامل درونی )

2- عواملی که ریشه در خارج زمین دارند .  ( عوامل بیرونی )

 

1)       بیرونی ( پوسته ی جامد ) 2)       جبه  ( عوامل درونی ریشه در قشر جبه دارد )  3)       هسته

 

ساختمان زمین چند لایه دارد :

 

 

 

 

 

مجموعة عوامل درونی زمین به شرح زیر عمل می کنند :

به صورت آتش فشان عمل می کنند .

به صورت چین خوردگی عمل می کنند . 

به صورت گسل عمل می کنند .  

 

مجموعة فرسایش ها ریشه در عوامل بیرونی دارند . رشته کوهی مانند البرز  6000  متر ارتفاع دارد اما 400 میلیون سال بعد مثلاً 1200  متر می شود .

چگونه این اتفاق می افتد و ارتفاع کم می شود ؟ بر اثر عوامل بیرونی فرسایش در آن رخ می دهد .

عوامل فرسایش عبارتند از :

باد : که بیشتر در مناطق خشک و بیابانی عامل فرسایش است .

آب های روان ( رودها ) : که مهمترین عامل فرسایش می باشد . 

یخچال های طبیعی :  در مناطق سرد و کوهستانی مرتفع عامل فرسایش است . 

عامل هوازدگی  

توجه : بین فرسایش و هوازدگی تفاوت وجود دارد . فرسایش به صرف جابجایی و رسوب گذاری مواد است .

مانند : کله قندی که از مکانی به مکان دیگر جابجا می شود .  اما هوازدگی کندن و متلاشی کردن مواد است . مانند کله قندی که به قطعات کوچک تبدیل شده است .

  پس هوازدگی از عوامل بیرونی است .  نتیجه می گیریم  عوامل درونی  ناهمواری ها را به وجود آورده اند و عوامل بیرونی آن ها را دچار تحول و تغییر کرده است .